Układ limfatyczny, inaczej nazywany układem chłonnym to składowa układu krążenia, która zbiera płyn znajdujący się pomiędzy komórkami organizmu (chłonkę) i odprowadza go do układu żylnego. Zbudowany jest z naczyń limfatycznych w których krąży chłonka oraz narządów limfatycznych takich jak węzły chłonne, migdałki czy grasica. Układ limfatyczny odpowiada za odporność organizmu - zbiera toksyczne metabolity, łączy się również z naczyniami krwionośnymi gdzie dochodzi do wymiany substancji.
Czym jest obrzęk limfatyczny?
Pracę układu limfatycznego zaburzyć może czynnik genetyczny, choroba układowa, powikłania po leczeniu (po operacjach, radioterapii), urazy. Może więc być pierwotny albo wtórny. Bez względu na mechanizm niewydolności układu chłonnego, w konsekwencji dochodzi do gromadzenia się w narządach nieodprowadzonej chłonki, zwiększania objętości tkanek i powstawania obrzęków limfatycznych.
Obrzęk limfatyczny lokalizuje się najczęściej w obrębie kończyn dolnych, dokładniej wokół kostek, ale w skrajnych przypadkach może docierać do wysokości pachwiny. Dzieje się tak, ponieważ siły grawitacji utrudniają limfie odpływ „w górę” ciała. U osób długotrwale przebywających w pozycji leżącej obrzęki lokalizują się w okolicy krzyżowej, u pacjentów po operacjach w okolicy pachowej, może dotyczyć kończyny górnej. Najczęściej jest asymetryczny i dotyka jednej kończyny. Wyczuwalna staje się bolesna, pogrubiała zmiana w strukturze skóry. W dotyku dominuje uczucie ciastowatości. Pojawiający się ból i dyskomfort znacznie obniżają komfort życia oraz odejmuje on chęć do aktywności fizycznej. Utrudnione mogą być również podstawowe czynności takie jak zakładanie spodni czy butów.
Jako, że powodów obrzęku limfatycznego może być wiele, aby podjąć skuteczne leczenie specjalista musi najpierw znaleźć przyczynę. Inaczej leczy się obrzęki powstające na tle bakteryjnym, a inaczej polekowe.
Każdy układ w organizmie człowieka jest ze sobą powiązany, dotyczy to w szczególności układu krążenia gdzie część tętnicza, żylna i limfatyczna tworzą układ naczyń połączonych. Należy zatem kontrolować wszelkie zmiany i dolegliwości. Objawowe leczenie obrzęku limfatycznego polega na masażu limfatycznym oraz kompresjoterapii, te jednak muszą zostać dobrane przez specjalistę, w zależności od złożoności problemu.
Jeśli występuje u Ciebie wyżej wymieniony obraz - nie czekaj.
Obrzęk limfatyczny to oznaka, że układ chłonny nie pracuje poprawnie a odporność organizmu mogła zostać zaburzona. Niewydolne krążenie i zastoje mogą prowadzić do wielu groźnych powikłań w układzie krążenia takich jak zakrzepica żył kończyn dolnych, zatorowość płucna, udar.
Podział obrzęków - pierwotny, czy wtórny?
Pierwotne obrzęki limfatyczne od początku ich występowania związane są wyłącznie ze zmianami w układzie limfatycznym, bez związku z innymi chorobami. Ich podział skupia się na czasie, w którym zaczynają występować. Obrzęk może być wrodzony, kiedy zmiany zaczynają być zauważalne przed urodzeniem lub do pierwszego roku życia, wczesny, występujący przed 35 rokiem życia, oraz późny, po 35 roku życia.
Wtórne obrzęki limfatyczne powstają w wyniku innych chorób wywołujących niedrożność układu limfatycznego. Mogą być związane z przebytymi zapaleniami w obrębie kończyn, infekcjami, operacjami (w tym szczególnie często operacjami w okolicy pachwin oraz podbrzusza), chorobą nowotworową leczoną radioterapią, urazami, chorobami żylnymi czy pasożytniczymi. Nadwaga i brak aktywności fizycznej, długie przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej, brak higieny osobistej, to sytuacje które również mogą prowadzić do wtórnych obrzęków.
Owrzodzenia limfatyczne, co musisz wiedzieć?
- Razem z postępującą niewydolnością układu krążenia zmniejsza się odżywienie i utlenowanie tkanek. Nasza wewnętrzna pompa sprawnie transportująca krew i limfę w obrębie całego organizmu zwalnia, co prowadzi do powstawania zastojów w naczyniach. Limfa to płyn bogaty w białko, tłuszcze, komórki odpornościowe – limfocyty, immunoglobuliny oraz czynniki krzepnięcia. Krążąc w naszym ciele w normalnych warunkach działa obronnie, pomagając w zwalczaniu infekcji.
- Kiedy zaczyna dochodzić do zaburzeń w funkcjonowaniu układu limfatycznego płyn (chłonka) gromadzony jest w tkance podskórnej, co przekłada się na powstawanie obrzęków, zwłóknień i wzmożonych stanów zapalnych. Przy długotrwałym braku reakcji i podjętego leczenia na takim podłożu zapalno-martwicze procesy powodują powstawanie ran, czyli właśnie owrzodzeń. Rana powstaje najczęściej w wyniku błahego urazu (np. otarcie buta) ale może też powstać samoistnie. Jest to rzadkie, ale niezwykle poważne powikłanie obrzęków limfatycznych.
- Co zrobić aby nie dopuścić do powstania owrzodzenia? Przede wszystkim zwalczać obrzęk. Aby przywrócić prawidłową cyrkulację płynów musimy zająć się przyczyną powstawania obrzęków limfatycznych. Wizyta u specjalisty i podjęcie odpowiednich kroków leczenia pomoże nam w zwalczaniu groźnego powikłania jakim jest owrzodzenie.
- Zmieniona chorobowo rana musi zostać dokładnie oczyszczona przy użyciu środków odkażających. Następnie stosuje się odpowiednie, sprzyjające gojeniu aktywne opatrunki. Utrzymując delikatnie wilgotne i kwaśne środowisko indukują angiogenezę, czyli proces powstawania nowych naczyń, które są „rusztowaniem” dla nowych tkanek. Opatrunki pochłaniają także wysięk będący efektem ubocznym przebudowy rany. Izolują ranę od środowiska zewnętrznego, ograniczają kontakt z drobnoustrojami i działają jak plaster łagodząc podrażnienia. W zależności od stopnia i rozległości owrzodzenia lekarz specjalista dobiera odpowiedni rodzaj opatrunku.
- W skrajnych przypadkach leczenie opiera się na interwencjach chirurgicznych, wykorzystując przeszczepy skóry lub inżynierię tkankową.
- Owrzodzenia limfatyczne powstają w zmienionej chorobowo skórze dlatego istnieje ryzyko powstawania kolejnych owrzodzeń. Leczenie nie kończy się więc na zagojeniu jednej, bądź wielu ran. Drenaż, terapia kompresyjna, zachowywanie higieny i świadomość czynników ryzyka są niezbędne do zapobiegania nawrotom owrzodzeń limfatycznych.
Na czym polega leczenie obrzęku limfatycznego?
Leczenie powinno być zalecone przez lekarza w zależności od stopnia zaawansowania obrzęku. Głównym celem terapii powinno być zapobieganie nadmiernemu gromadzeniu się limfy oraz usprawnienie jej przepływu w naczyniach.
- Podstawą leczenia pozostają wyroby kompresyjne w II lub III klasie ucisku (CCL II lub CCL III) dobrane przez lekarza w zależności od miejsca powstawania obrzęków.
- Drenaż limfatyczny, czyli rodzaj delikatnego masażu wykonywany przez przeszkolonych fizjoterapeutów pozwala na skuteczne udrożnienie naczyń limfatycznych i poprawę przepływu limfy.
- Lekarz może również zalecić leki wspomagające pracę układu limfatycznego. Pacjenci z obrzękami limfatycznymi powinni zadbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz regularną aktywność fizyczną. W przypadku masywnych obrzęków lekarz może zadecydować o skierowaniu na leczenie operacyjne.
Kompresjoterapia - leczenie uciskiem
Kompresjoterapia - leczenie uciskiem, to skuteczny sposób na walkę z tym schorzeniem. Należy do metod małoinwazyjnych, niezabiegowych. Wykorzystywana również w profilaktyce niewydolności i zakrzepicy żylnej. Zmniejsza stany zapalne, utrzymuje procesy naprawcze, poprawia ruch stawów i ścięgien. Znajduje również swoje zastosowanie dając ulgę kobietom w ciąży, u których występują obrzęki kończyn dolnych.
Kompresjoterapia - leczenie uciskiem, to skuteczny sposób na walkę z tym schorzeniem. Należy do metod małoinwazyjnych, niezabiegowych. Wykorzystywana również w profilaktyce niewydolności i zakrzepicy żylnej. Zmniejsza stany zapalne, utrzymuje procesy naprawcze, poprawia ruch stawów i ścięgien. Znajduje również swoje zastosowanie dając ulgę kobietom w ciąży, u których występują obrzęki kończyn dolnych.
Jak działa kompresjoterapia?
Kontrolowana siła ucisku przeniesiona z zewnątrz na naczynia limfatyczne i żylne zmniejsza ich przekrój, co pomaga przywrócić ich prawidłową czynność. Takie działanie usprawnia odpływ krwi i chłonki. Ucisk wspomaga pracę mięśni oraz funkcję zastawek żylnych, a zapobiegając cofaniu się krwi (refluksowi), promuje prawidłowy jednokierunkowy przepływ w kierunku serca. Kompresjoterapia wspiera także naczynia, które z wiekiem utraciły elastyczność. Całość terapii polega na noszeniu specjalnych wyrobów medycznych – elastycznej odzieży o określonej kompresji. W przypadku wyrobów dotyczących kończyn dolnych (podkolanówek, pończoch, rajstop uciskowych) najsilniejszy ucisk wywierany jest w okolicy kostki i zmniejsza się stopniowo w górę kończyny, w kierunku serca.
Kiedy stosować kompresjoterapię?
W sytuacjach gdy wskazaniem do kompresjoterapii jest obrzęk limfatyczny lub niewydolność żylna (w tym żylaki) lekarz zaleca najczęściej noszenie wyrobów uciskowych w ciągu dnia, w pozycji stojącej i siedzącej, kiedy ich działanie jest najbardziej skuteczne. Pozycja leżąca zmniejsza efektywność kompresjoterapii dlatego poza nielicznymi wyjątkami nie trzeba jej stosować w trakcie snu i odpoczynku nocnego.
Jakie produkty stosować?
W zależności od schorzenia i jego umiejscowienia stosować możemy bandaże, skarpety, pończochy, rajstopy, rękawy uciskowe, biustonosze i kamizelki. Produkowane są w kilku klasach siły ucisku. Różnią się także zasięgiem, długością i materiałem, z którego są wykonane. O doborze właściwego wyrobu kompresyjnego, w zależności od schorzenia i stopnia jego nasilenia, decyduje lekarz.
Drenaż limfatyczny
Jedną z metod nieinwazyjnego leczenia obrzęków limfatycznych jest drenaż (masaż) limfatyczny. Specjalne techniki masażu poprawiają krążenie chłonki (limfy), zmniejszając napięcie i przynosząc ulgę obrzękniętym kończynom.
Jedną z metod nieinwazyjnego leczenia obrzęków limfatycznych jest drenaż (masaż) limfatyczny. Specjalne techniki masażu poprawiają krążenie chłonki (limfy), zmniejszając napięcie i przynosząc ulgę obrzękniętym kończynom.
Na czym polega zabieg drenażu?
Delikatne, rytmiczne ruchy wykonywane przez fizjoterapeutę oddziałują na płytko położony układ limfatyczny. Odpowiednie, posuwisto-ugniatające ruchy mają bezpośredni wpływ na węzły chłonne i naczynia chłonne, ułatwiając odpływ zgromadzonego płynu. W zależności od nasilenia problemu specjalista dobierze intensywność i częstość spotkań. Nauczy nas również prostych technik ucisku, które będziemy mogli stosować samodzielnie w domu.
Tak jak w przypadku kompresjoterapii, drenaż limfatyczny może być częścią leczenia, ale może być także zalecony profilaktycznie u pacjentów w grupie ryzyka niewydolności naczyń żylnych i limfatycznych. Wykonywanie masażu limfatycznego zapobiega zapaleniom. Limfa zawiera komórki układu odpornościowego, które przepływając przez organizm neutralizują potencjalne źródła infekcji, będąc dla nich swoistą barierą.
Przeciwskazania do drenażu
U kogo przeciwwskazane są drenaże limfatyczne? U osób z zaawansowaną niewydolnością serca, zakrzepicą żył głębokich, miażdżycą, nieustabilizowaną cukrzycą, aktywną chorobą nowotworową. Otwarte rany, zapalenia tkanki podskórnej, podwyższona temperatura ciała to również czynniki będące czasową przeszkodą do wykonania drenażu limfatycznego.
Jak uzyskać najlepsze efekty?
Najlepsze efekty osiąga się stosując kompleksową terapię udrażniającą. Takie leczenie łączy w sobie zarówno masaże limfatyczne, jak i użytkowanie odzieży kompresyjnej. Drenaże pozwalają na odprowadzenie zgromadzonej w tkankach chłonki, a kompresjoterapia podtrzymuje efekt drenażu, długoczasowo usprawniając odpływ chłonki z uszkodzonych naczyń limfatycznych.
Leczenie wspomagające
Leczenie wspomagające w przypadku obrzęku limfatycznego to szereg aktywności, nawyków i czynności, które możemy wykonać podczas codziennego życia, od aktywności fizycznej, utrzymywaniu odpowiedniej pozycji ciała, dbałość o higienę po szereg zaleceń dietetycznych.
Leczenie wspomagające w przypadku obrzęku limfatycznego szereg aktywności, nawyków i czynności, które możemy wykonać podczas codziennego życia, od aktywności fizycznej, utrzymywaniu odpowiedniej pozycji ciała, dbałość o higienę po szereg zaleceń dietetycznych.
Ćwiczenia, aktywność fizyczna
Jedną z warstw budujących naczynia (żyły, tętnice, naczynia limfatyczne) jest tkanka mięśniowa. Poprawiając jej wydolność usprawniamy funkcjonowanie układu krążenia – skurcze mięśni tłoczą płyn w świetle naczyń zapobiegając zastojom. Dotyczy to także naczyń limfatycznych. Szczególnie polecaną formą ćwiczeń są wysiłki dynamiczne (nordic walking, bieganie, pływanie, jazda rowerem). Nie zaleca się ćwiczeń statycznych (podnoszenie ciężarów), które mogą powodować zwiększenie zastoju w naczyniach.
Inne czynności / wskazania podczas leczenia wspomagającego
- Unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji – prawidłowej działalności naczyń nie sprzyja zarówno długie siedzenie jak i stanie.
- Rezygnacja z gorących kąpieli, zarówno wodnych jak i słonecznych. Unikanie przebywania w saunach.
- Szczególna uwaga i dbałość o higienę skóry.
- Ograniczenie spożycia soli kuchennej.
- Dodatkowe zabezpieczenie kompresyjne przed dłuższymi lotami, ze względu na zmiany ciśnień występujące w samolocie.
- Utrzymywanie odpowiedniej diety i prawidłowej masy ciała. Nadwaga, otyłość utrudniają poprawne funkcjonowanie układu krążenia sprzyjając obrzękom.
Właściwie dobrana terapia, odpowiednio zastosowany ucisk i działania wspomagające leczenie, połączone z dokładną obserwacją zmian i wizytami kontrolnymi u lekarza flebologa pozwalają skutecznie zmniejszyć obrzęki, zahamować postęp choroby, a także uniknąć groźnych powikłań.
Kiedy umówić się do lekarza?
Zauważając u siebie wyżej wymienione objawy nie powinniśmy zwlekać. Możemy być niemal pewni, że nieleczone obrzęki będą się powiększać, przyczyniając się do powstawania stanów zapalnych, oraz groźniejszych powikłań, takich jak guzy nowotworowe. Wizyta u lekarza to czas na zadanie pytań, rozwianie wątpliwości i uspokojenie pacjenta.
