Miażdżyca to choroba polegająca na odkładaniu się złogów w ścianach tętnic. Statystycznie najczęściej dotyczy kończyn dolnych. W początkowych stadiach jest chorobą nieodczuwalną, jednak w postaciach zawansowanych, może znacznie utrudniać chodzenie, a ostatecznie doprowadzić do amputacji kończyny.
Czym jest miażdżyca tętnic nóg?
Podłożem do wystąpienia miażdżycy bardzo często jest czynnik genetyczny – zarówno w przypadku kończyn dolnych, tętnic szyjnych oraz tętnic wieńcowych. Oznacza to, że jeśli u członków najbliższej rodziny występowała miażdżyca kończyn, choroba wieńcowa lub zwężenie tętni szyjnych, to znajdujemy się w grupie podwyższonego ryzyka. Są to tak zwane czynniki predysponujące do wystąpienia choroby.
Do innych czynników istotnie wpływających na pojawienie się choroby należy palenie tytoniu, nieodpowiednia dieta bogata w utwardzone tłuszcze oraz brak aktywności fizycznej.
Diagnostyka
Pierwszym objawem zwężeń miażdżycowych jest chromanie przestankowe. Polega ono na bólu kończyn, szczególnie łydek, po przejściu pewnego dystansu. Na początku może być on dość długi, jednak wraz ze wzrostem stopnia miażdżycy skraca się. Czasem dochodzi też do bólów nocnych, utrudniających spokojny sen pacjenta.
W najbardziej zawansowanym stadium dochodzi do powstawania ran na podudziach oraz martwicy - jest to groźny stan wymagający nawet amputacji kończyny.
Najbardziej powszechną, nieinwazyjną i w pełni bezpieczną dla pacjenta metodą diagnostyki tej choroby jest USG Doppler. Pozwala na precyzyjne określenie stopnia zwężenia tętnic oraz umiejscowienia blaszki miażdżycowej.
W niektórych przypadkach konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego angio (badanie naczyniowe).
Leczenie miażdżycy tętnic
W początkowych stadiach choroby dość dobre rezultaty przynosi leczenie farmakologicznie. Leki rozszerzające naczynia i hamujące rozwój miażdżycy mogą znacznie wydłużyć dystans chodzenia.
Jeśli leki nie przyniosą skutki lub gdy zaawansowanie choroby jest znaczne, konieczne jest leczenie zabiegowe. Obecnie znaczną część zabiegów można leczyć małoinwazyjnie – wewnątrznaczyniowo, udrażniając niedrożne tętnice i wstawiając stenty naczyniowe.
Czasami konieczne jest leczenie chirurgiczne - wykonie pomostów naczyniowych omijających z użyciem własnych żył lub protez naczyniowych.
W niektórych przypadkach konieczne jest łączenie klasycznych zabiegów chirurgicznych z wewnątrznaczyniowymi – takie postępowanie nosi nazwę leczenia hybrydowego.
Leczenie zachowawcze miażdżycy tętnic kończyn dolnych
W przypadku wykrycia niedokrwienia kończyn dolnych, o ile nie jest ono krytyczne, zaczyna się od leczenia nieoperacyjnego. W wielu przypadkach pozwala to zmniejszyć objawy choroby na tyle, że leczenie zabiegowe nie jest już konieczne.
Jeśli u pacjenta stwierdza się miażdżycę i zwężenie w tętnicach kończyn dolnych, które prowadzą do chromania przestankowego (bólu przy chodzeniu) wskazane jest leczenie. W pierwszej fazie jest to leczenie farmakologiczne oraz trening marszowy. Wyjątkiem jest krytyczne niedokrwienie - to stan zagrożenia amputacją kończyny i w takim przypadku wskazane jest pilne leczenie zabiegowe.
Leki
Jest kilka grup leków, które mogą wydłużyć dystans chodzenia pacjenta z niedokrwieniem kończyn dolnych. Czasem po ich zastosowaniu objawy te zupełnie ustępują. Większość tych leków działa w mechanizmie rozszerzenia naczyń lub „zmniejszenia lepkości” krwi – co przekłada się na poprawę jej przepływu przez zwężone naczynia. Stosuje się także leki, które w dłuższej perspektywie hamują rozwój miażdżycy.
Trening marszowy
Ten rodzaj terapii stymuluje rozwój krążenia obocznego, a co za tym idzie, poprawia krążenie w kończynie. Zazwyczaj zaleca się pacjentowi znalezienie płaskiego odcinka drogi i chodzenie po nim minimum 3 razy w tygodniu przez pół godziny. Pacjent powinien iść do wystąpienia bólu, dla przykładu – 200 m, następnie odpocząć przez 30 sekund i powtarzać taką sekwencję do upływu 30 minut. Z czasem dystans możliwy do pokonania przez pacjenta będzie się wydłużał.
Po początkowym wprowadzeniu terapii pierwsza kontrola powinna odbyć się po ok 3 miesiącach. Jeśli objawy się poprawiły to kontynuuje się leczenie zachowawcze. W przypadku, kiedy poprawa jednak nie następuje, bądź jest ona niewielka, lekarz prowadzący rozważa leczenie zabiegowe.
Zabiegi wewnątrznaczyniowe tętnic kończyn dolnych
Większość zabiegów wewnątrznaczyniowych wykonywana jest z "nakłucia”, co oznacza, że dostęp do naczynia uzyskuje się za pomocą nakłucia igłą pod kontrolą USG. Pozawala to uniknąć cięć skórnych.
Duża część zabiegów w obrębie kończyn dolnych polega na przejściu przez zwężenie lub niedrożność naczynia prowadnikiem (cienkim drutem). Zmianę miażdżycową następnie poszerza się balonem (angioplastyka balonowa). Często wykorzystywany jest również stent – założony do naczynia, aby zapobiec jego powtórnemu „zapadnięciu”, po poszerzeniu balonem. Wszystkie zabiegi wewnątrznaczyniowe wykonuje się za pomocą promieni RTG i kontrastu – dzięki któremu w badaniu uwidaczniają się naczynia.
Jeśli zabieg był wykonywany wyłącznie metodą wewnątrznaczyniową, wypis pacjenta do domu możliwy jest już po jednej dobie. Po zabiegu zwykle włączone zostaje leczenie przeciwpłytkowe/przeciwkrzepliwe. Ma to na celu zapewnienie drożności stentu i naczyń.
Po każdym zabiegu naczyniowym, również po zabiegach wewnątrznaczyniowych, pacjent wymaga regularnych kontroli. Pierwsza wizyta u specjalisty powinna odbyć się po około miesiącu od zabiegu, kolejne już rzadziej, jednak minimum raz w roku.
Zabiegi klasyczne w obrębie kończyn dolnych
Jeśli obecne zmiany miażdżycowe są mocno uwapnione, zabieg wewnątrznaczyniowy może być niemożliwy do wykonania. Stan taki przemawia za wykonaniem by-passu naczyniowego. W miejsce niedrożnego naczynia chirurg naczyniowy wstawia własną żyłę odpiszczelową lub protezę naczyniową. Wymaga to niestety wykonania dość rozległych nacięć skórnych i zespoleń naczyniowych.
Chirurgicznego postępowania wymaga również zaawansowana miażdżyca. Chirurg naczyniowy usuwa ją z naczynia, a następnie zszywa je szwem naczyniowym.
Zabiegi otwarte są zdecydowanie bardziej obciążające dla pacjenta, niestety w niektórych przypadkach stają się jedyną możliwością leczenia zabiegowego.
Ze względu na cięcia skórne i rozległość zabiegu, czas hospitalizacji jest dłuższy, często może dochodzić do tygodnia. Okres rekonwalescencji pacjenta wymaga czasu i zajmuje zwykle kilka tygodni. Szwy skórne zdejmuje się po ok 10-14 dniach po zabiegu, a pierwsza kontrola naczyniowa z badaniem USG Doppler odbywa się po około miesiącu od zabiegu.
Zabiegi hybrydowe w obrębie tętnic kończyn dolnych
Zabiegi te łączą techniki wewnątrznaczyniowe z elementami chirurgii naczyniowej klasycznej. Pozawala to zminimalizować wady zabiegów otwartych i wykorzystać zalety zabiegów małoinwazyjnych. Jest to podejście, które pozwala zoptymalizować wyniki leczenia.
Operacje hybrydowe wskazane są u pacjentów, u których napływ krwi do naczynia jest zmniejszony, występuje niedrożność biodrowo-udowa. Lekarz chirurg rozważając wykonanie operacji, musi brać pod uwagę takie czynniki jak: wiek pacjenta, choroby towarzyszące, morfologię blaszki miażdżycowej, jej wielkość oraz stopień zwężenia naczynia.
Operacje hybrydowe łączą techniki klasycznej chirurgii – polegające na nacięciu tętnicy i usunięcia z niej blaszki miażdżycowej, pomostowanie naczyniowe, plastykę naczynia oraz techniki wewnątrznaczyniowe – angioplastykę i wykorzystywanie stentów. Połączenie tych dwóch metod ma za zadanie przywrócić ukrwienie (poprawić napływ) i usprawnić odpływ krwi z naczyń.
