Jest to schorzenie polegające na nadmiernym poszerzeniu aorty brzusznej – największej tętnicy w ciele człowieka. Aorta brzuszna dzieli się na tętnice biodrowe - tu również może dojść do powstania tętniaka. W takiej sytuacji istnieje ryzyko bardzo groźnego stanu jakim jest pęknięcie naczynia.
Czym jest tętniak aorty brzusznej?
Tętniak aorty brzusznej lub tętnic biodrowych to uwarunkowana genetycznie przypadłość, często wiążąca się z niewłaściwą budową ściany naczyń, co skutkuje ich wiotkością. U niektórych pacjentów występować może skłonność do powstawania przepuklin, co także koreluje z tętniakami aorty i tętnic biodrowych.
Tętniak aorty brzusznej i tętnic biodrowych najczęściej nie daje żadnych objawów lub objawy są na tyle niespecyficzne, że ciężko je wykryć i zdiagnozować. Mogą do nich należeć bóle brzucha czy uczucie tętniącego guza w jamie brzusznej. Najczęściej jednak tętniak daje objawy w momencie pęknięcia – następuje wtedy krwotok wewnętrzny - najczęściej niestety kończący się zgonem.
W przypadku, kiedy tętniak aorty brzusznej nie przekracza 50 mm średnicy u kobiet i 55 mm u mężczyzn, zazwyczaj zaleca się regularne badania kontrolne, ponieważ ryzyko pęknięcia jest wtedy niskie. U pacjentów, u których tętniaki przekraczają te wymiary, rozważa się dwie możliwości - operację klasyczną lub wewnątrznaczyniową implantację stentgraftu.
Decyzję o wyborze metody podejmuje lekarz chirurg naczyniowy wraz z pacjentem, po przedstawieniu mu wad i zalet wyżej wymienionych zabiegów.
Diagnostyka aorty brzusznej
Nieinwazyjnym badaniem pozwalającym na ocenę i kontrolę stanu naczyń jest USG Doppler - obrazuje ono stan aorty brzusznej i tętnic biodrowych, pozwala wykryć zmiany oraz kontrolować przyrost już istniejących. W przypadku, kiedy planujemy leczenie zabiegowe, zazwyczaj wykonuje się również tomografię komputerową, aby dokładnie zmierzyć tętniaka i zaplanować zabieg.
USG Doppler aorty i tętnic biodrowych jest badaniem nieinwazyjnym, polegającym na ocenę największych tętnic w jamie brzusznej pod kątem ewentualnych patologii, z których do najczęstszych należą tętniaki oraz zwężenia spowodowane miażdżycą.
Przygotowanie
Podczas badania pacjent powinien być na czczo, to znaczy nie jeść pokarmów stałych minimum 6 godzin przed wykonaniem badania. Jest to szczególnie ważne w przypadku pacjentów otyłych, ponieważ zalegający pokarm utrudniał będzie diagnostykę. Jeśli pacjent jest szczupły to doświadczony lekarz zazwyczaj będzie w stanie dokonać dobrej oceny nawet po spożyciu pokarmu.
Przebieg badania i wynik
W badaniu tym lekarz ocenia tętnice lekko uciskając głowicą powłoki jamy brzusznej. Najważniejsze są średnice aorty brzusznej i tętnic biodrowych oraz ich ewentualne zmiany – zwężenia lub poszerzenia.
Kiedy robić badanie
Dzięki takiej diagnostyce wykryte mogą zostać bezobjawowe tętniaki jamy brzusznej, zatem może być ono wykonywane jako badanie przesiewowe u pacjentów bez objawów. Szczególnie ważne jest wykonywanie go u osób, u których w najbliższej rodzinie wykrywane były tętniaki lub u pacjentów, którzy mają skłonność do przepuklin – co predysponuje również do powstawania tętniaków.
Jeśli tętniak już został wykryty, badanie USG Doppler, używa się również do oceny jego powiększania się. Taka diagnostyka zalecana jest przez lekarza prowadzącego, regularnie co 6 lub 12 miesięcy.
Kolejnym wskazaniem jest ocena pacjentów po przebytej operacji tętniaka aorty – implantacji stentgraftu lub operacji klasycznej.
Leczenie tętniaka aorty brzusznej
W przypadku, kiedy tętniak aorty brzusznej nie przekracza 50 mm średnicy u kobiet i 55 mm u mężczyzn, zazwyczaj zaleca się regularne badania kontrolne, ponieważ ryzyko pęknięcia jest wtedy niskie. U pacjentów, u których tętniaki przekraczają te wymiary, rozważa się dwie możliwości.
Pierwsza to operacja klasyczna, polegająca na wszyciu protezy naczyniowej w miejscu zmienionego chorobowo odcinka tętnicy. Drugą możliwością jest wewnątrznaczyniowa implantacja stentgraftu, mniej inwazyjna dla pacjenta. Obie te metody mają jednak swoje wady i zalety, a za wykonaniem każdej z nich przemawiają nieco inne wskazania. Lekarz bierze pod uwagę między innymi wiek, choroby towarzyszące, anatomię tętniaka.
Decyzję o wyborze metody decyduje lekarz chirurg naczyniowy wraz z pacjentem, po przedstawieniu mu wad i zalet wyżej wymienionych zabiegów.
Klasyczna operacja tętniaka aorty
Jest wykonywaną od ponad 50 lat metodą leczenia tętniaka aorty i tętnic biodrowych. Zabieg ten polega na wstawieniu protezy naczyniowej w miejsce zmienionego chorobowo odcinka aorty lub tętnicy biodrowej.
Wskazania
Są one podobne jak w przypadku stentgraftu. W przypadku dużych lub szybko powiększających się tętniaków aorty brzusznej (około 5cm) i tętnic biodrowych (3-4 cm) wskazane jest leczenie operacyjne w celu uniknięcia pęknięcia. Różnica w postępowaniu polega jednak na tym, że operacje klasyczną zaleca się u młodszych pacjentów (poniżej 70 roku życia) i bez istotnych chorób towarzyszących.
Zabieg chirurgii klasycznej jest bardziej obciążający dla pacjenta, jednak rzadziej wiąże się z koniecznością wykonywania dodatkowych zabiegów, co ma miejsce w przypadku małoinwazyjnych zabiegów wewnątrznaczyniowych.
Przebieg
Podczas tej procedury chirurg naczyniowy otwiera jamę brzuszną rozległym cięciem, następnie w miejsce tętniaka wszywa protezę naczyniową. Jest to zabieg zawsze wymagający znieczulenia ogólnego. Przez ok 1-2 dni po operacji pacjent zazwyczaj przebywa na oddziale intensywnej terapii, wypisanie do domu możliwe jest po minimum 5-7 dniach od operacji.
Po zabiegu
Pacjenci poddani takim operacjom muszą być regularnie monitorowani. Pierwsza kontrola powinna odbyć się po około miesiącu, później w większych odstępach czasowych, jednak nie rzadziej, niż raz do roku. Standardowym badaniem diagnostycznym jest USG Doppler, choć wskazane może być również wykonanie rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej z kontrastem. Badania te pozwalają zobrazować stan naczyń.
Implantacja stentgraftu do aorty brzusznej
Jest to zabieg pozwalający na wewnątrznaczyniowe leczenie tętniaka przez implantację stentgraftu.
Wskazania
W przypadku dużych lub szybko powiększających się tętniaków aorty brzusznej (o wielkości około 5cm) i tętnic biodrowych (3-4cm), aby uniknąć pęknięcia, wskazane jest leczenie operacyjne. U starszych pacjentów (powyżej 70-80 roku życia), obciążonych dodatkowymi chorobami, stosuje się implantację stentgraftu - zabieg wewnątrznaczyniowy. To mniej inwazyjny, przez co też mniej obciążający zabieg. Wybranie tej metody wiąże się jednak z częstszą koniecznością wykonania zabiegów dodatkowych w kolejnych latach. Może to być dokładanie części stentgraftu lub leczenie przecieków. Decyzję o rodzaju zabiegu podejmuje lekarz chirurg naczyniowy wraz z pacjentem, po przeanalizowaniu badań.
Przebieg
W przebiegu zabiegu chirurg zwykle wykonuje dwa pięciocentymetrowe cięcia w obu pachwinach, oraz wprowadza się stentgraft przez tętnice udowe do aorty brzusznej. Odbywa się to pod kontrolą angiograficzną. Taki zabieg może zostać wykonany w znieczuleniu dokręgosłupowym lub miejscowym - zazwyczaj nie wymaga uśpienia pacjenta.
Po zabiegu
Pacjent wychodzi do domu po około 1-3 dniach po zabiegu. Niezwykle ważne jest to, że wymaga on regularnych kontroli do końca życia - aby wychwycić ewentualne rozszczelnienie stentgraftu. Pierwsza kontrola przewidziana jest po miesiącu od wykonania zabiegu, kolejne w dłuższych odstępach czasowych, jednak nie rzadziej, niż raz do roku.
Podczas kontroli wykonuje się obrazowe badanie USG Dopplera, rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową.
